750.000 người mất việc sau khi chính phủ Mỹ chính thức đóng cửa từ 1/10

Sự bất đồng trong tiếng nói chính trị Mỹ

Chính phủ liên bang Mỹ chính thức đóng cửa từ ngày 1/10, ảnh hưởng trực tiếp đến hơn 750.000 nhân viên bị nghỉ việc tạm thời không lương, đánh dấu lần đóng cửa thứ 15 kể từ năm 1981.

Sự cố này bùng phát sau khi Tổng thống Donald Trump và các nhà lập pháp Quốc hội không đạt được thỏa thuận ngân sách trước thời hạn chót, đẩy hàng loạt dịch vụ công vào tình trạng gián đoạn và đe dọa nền kinh tế đang mong manh phục hồi.

Việc đóng cửa bắt đầu lúc 0 giờ ngày 1/10 theo giờ Mỹ, tương đương 11 giờ cùng ngày giờ Việt Nam khi năm tài khóa 2024-2025 kết thúc mà không có nguồn tài trợ mới. Các cuộc đàm phán khẩn cấp tại Đồi Capitol, kéo dài qua đêm với sự tham gia của lãnh đạo hai đảng, đã sụp đổ do bất đồng sâu sắc về ưu tiên chi tiêu.

Phe Dân chủ kiên quyết bảo vệ khoản trợ cấp từ Đạo luật Chăm sóc Sức khỏe Hợp túi tiền (Obamacare), hỗ trợ 24 triệu công dân mua bảo hiểm y tế giá phải chăng. Việc cắt giảm có thể đẩy phí bảo hiểm tăng vọt 75% vào năm 2026, theo các chuyên gia y tế.

Ngược lại, phe Cộng hòa dưới sự dẫn dắt của Tổng thống Trump trong nhiệm kỳ thứ hai chỉ chấp nhận gia hạn ngân sách tạm thời kéo dài bảy tuần, không kèm theo bất kỳ điều khoản nào. 

Ông Trump đã công khai đe dọa thực hiện các biện pháp "không thể đảo ngược" để tinh giản bộ máy hành chính, nhằm đáp trả phe đối lập. Đây là lần thứ ba chính quyền Trump chứng kiến tình trạng hết ngân sách liên bang, phản ánh sự phân cực chính trị ngày càng gay gắt tại Washington.

Đọc thêm: Stablecoin: Vũ khí tài chính của Mỹ trong cuộc chơi địa chính trị tài chính

750.000 người đứng trước tương lai bất định

750.000 nhân viên liên bang đang đối mặt với tương lai bất định. Đa số sẽ bị buộc nghỉ việc tạm thời mà không nhận lương, trong khi một số có nguy cơ sa thải vĩnh viễn theo chỉ đạo từ Nhà Trắng. Các hoạt động thiết yếu như chương trình trục xuất di dân bất hợp pháp vẫn được duy trì, nhưng các lĩnh vực khác như giáo dục, bảo vệ môi trường và dịch vụ hành chính sẽ bị đình chỉ nghiêm trọng.

Đối với công chúng, hậu quả sẽ lan tỏa nhanh chóng. An ninh hàng không có thể gặp ùn tắc do thiếu nhân sự, dẫn đến hàng loạt chuyến bay bị hoãn tại các sân bay lớn như JFK hay LAX.

Các khoản chi trả quan trọng như lương hưu, bảo hiểm y tế và trợ cấp thất nghiệp vẫn được đảm bảo tạm thời, nhưng dịch vụ hỗ trợ cựu chiến binh và một số chương trình xã hội có thể sẽ bị tạm dừng. Báo cáo việc làm hàng tháng của Bộ Lao động, dự kiến công bố ngày 3/10, có nguy cơ bị trì hoãn, làm phức tạp thêm dữ liệu kinh tế quan trọng.

Các nhà kinh tế từ Goldman Sachs nhận định rằng, trong khi các lần đóng cửa trước đây thường chỉ gây xáo trộn nhẹ cho thị trường tài chính, tình hình lần này có thể nghiêm trọng hơn do thiếu tín hiệu đàm phán tích cực.

Lần đóng cửa kỷ lục gần nhất từ 22/12/2018 đến 25/1/2019 chỉ kéo dài 35 ngày nhưng ảnh hưởng đến 800.000 nhân viên (trong đó 300.000 nghỉ không lương) và gây thiệt hại ước tính 3 tỷ USD cho GDP Mỹ, theo Văn phòng Ngân sách Quốc hội (CBO).

Đọc thêm: Chủ tịch Fed chi nhánh Saint Louis cho rằng kinh tế Mỹ đang đối mặt rủi ro hai chiều

Di sản của những cuộc bế tắc chính trị

Khái niệm "chính phủ đóng cửa" chỉ thực sự hình thành từ đầu thập niên 1980, sau ý kiến pháp lý của Bộ trưởng Tư pháp Benjamin Civiletti dưới thời Tổng thống Jimmy Carter. Ông khẳng định rằng, thiếu ngân sách, các cơ quan phải ngừng mọi hoạt động "không thiết yếu".

Trước đó, dù Quốc hội thường xuyên bỏ lỡ hạn chót, chính phủ vẫn duy trì hoạt động tạm thời nhờ các cơ chế linh hoạt. Kể từ mốc năm 1980, Mỹ đã ghi nhận 14 lần đóng cửa trước đây, với tần suất giảm dần từ thập niên 1990 nhưng mỗi sự kiện đều khơi dậy tranh cãi chính trị dữ dội.

Dưới thời cựu Tổng thống Bill Clinton, hai lần đóng cửa đã xảy ra, đánh dấu sự leo thang phe phái. Từ đó, Washington chứng kiến sáu sự cố tương tự, trong bối cảnh phân cực đảng phái ngày càng sâu sắc. Lần này, một số nghị sĩ Dân chủ đã bất ngờ ủng hộ dự luật của phe Cộng hòa, lộ rõ chia rẽ nội bộ, trong khi phe Dân chủ cáo buộc Cộng hòa "chơi trò chính trị" để thỏa mãn chương trình nghị sự của Trump. 

Liệu sẽ có sự thỏa hiệp giữa hai bên?

Hiện tại, Tổng thống Trump và lãnh đạo Cộng hòa tại Quốc hội đang thúc đẩy một nghị quyết gia hạn chi tiêu đến ngày 21/11, nhằm tạo khoảng trống cho các cuộc đàm phán toàn diện về ngân sách năm tài khóa 2025-2026.

Tuy nhiên, không khí tại Đồi Capitol vẫn căng thẳng, với cả hai bên kiên định lập trường. Các nhà phân tích cảnh báo rằng, nếu bế tắc kéo dài, hậu quả kinh tế có thể lan rộng, ảnh hưởng đến sự ổn định toàn cầu khi Mỹ là nền kinh tế lớn nhất thế giới.

Trong khi các nhà lập pháp tranh luận, người dân Mỹ từ nhân viên chính phủ đến hành khách sân bay đang gánh chịu những bất tiện đầu tiên. Liệu cuộc chiến ngân sách này có kết thúc bằng một thỏa thuận muộn màng, hay nó sẽ khắc sâu thêm vào lịch sử những thất bại chính trị của siêu cường?